Trọng âm trong tiếng Nhật (1): Trọng âm của danh từ

Đặc điểm của trọng âm tiếng Nhật

Trọng âm trong tiếng Nhật hình thành tự nhiên qua thói quen sử dụng ngôn ngữ của xã hội, không được quy định bởi bất kì tổ chức nào trong nước.

Đặc điểm của trọng âm trong tiếng chuẩn (標準語) là bố cục cao thấp mang tính tương đối của các phách.

• Quy tắc 1: Phách thứ 1 và phách thứ 2 không bao giờ cùng cao độ
• Quy tắc 2: Trong 1 từ chỉ có 1 lần lên cao; nếu 1 từ có điểm xuống của trọng âm (アクセントの下り目), các âm trước điểm xuống sẽ đọc cao, sau điểm xuống đọc thấp và sẽ không đọc lên cao lần thứ 2.

Ví dụ: 国語辞典 kokugojiten có điểm xuống ở sau phách [ji]. Ta có 2 trường hợp theo quy tắc 1: [ko] thấp [ku] cao & [ko] cao [ku] thấp.

TH1: phách [ko] đọc thấp để phách [ku] đọc cao, [go] [ji] cũng đọc cao và [te] [n] đọc thấp xuống → phù hợp

TH2: phách [ko] đọc cao, [ku] buộc phải thấp theo quy tắc 1, nhưng khi này không thể vi phạm quy tắc 2 là đọc lên cao ở phách [ji] cho đúng với điểm xuống được → không phù hợp

Trọng âm của danh từ

Trọng âm của danh từ có 2 kiểu lớn: kiểu đọc ngang (平板型) & kiểu lên xuống (起伏型).

Quan sát bảng trên ta thấy:

• Kiểu đọc ngang (平板型): phách đầu đọc thấp, đọc lên cao từ phách thứ 2 và cả trợ từ đằng sau

葉が (thấp cao)　端が (thấp cao cao)　売り場が (thấp cao cao cao)　鉛筆が (thấp cao cao cao cao)　喫茶店が (thấp cao cao cao cao cao)

• Kiểu lên xuống (起伏型) có 3 loại nhỏ là (1) đọc cao ở đuôi (尾高型), (2) đọc cao ở giữa (中高型), (3) đọc cao ở đầu (頭高型)

(1) Đọc cao ở đuôi → phách cuối của từ đọc cao, trợ từ đọc thấp xuống:

橋が (thấp cao thấp)

言葉が (thấp cao cao thấp)

妹が (thấp cao cao cao thấp)

十二月が (thấp cao cao cao cao thấp)

(2) Đọc cao ở giữa → phần giữa từ kể từ phách thứ 2 đọc cao, hai bên đọc thấp xuống:

いとこが (thấp cao thấp thấp)

栃木市が (thấp cao cao thấp thấp)

逆さ富士が (thấp cao cao cao thấp thấp)

果物が (thấp cao thấp thấp thấp)

月曜日が (thấp cao cao thấp thấp thấp)

お母さんが (thấp cao thấp thấp thấp thấp)

(3) Đọc cao ở đầu → phách đầu đọc cao, phần còn lại đọc thấp xuống:

歯が (cao thấp)

箸が (cao thấp thấp)

命が (cao thấp thấp thấp)

音楽が (cao thấp thấp thấp thấp)

セレモニーが (cao thấp thấp thấp thấp thấp)

Lưu ý

1. Phải thêm trợ từ が sau danh từ thì mới phân biệt được các từ có cách phát âm giống nhau.
Ví dụ 鼻が (thấp cao cao – kiểu đọc ngang) khác với 花が (thấp cao thấp – kiểu lên xuống).

Câu hỏi đặt ra: Tại sao phải là trợ từ が mà không phải các trợ từ khác? Bởi nếu dùng trợ từ khác dễ khiến trọng âm của từ thay đổi như の thì sẽ khó xác định được chính xác trọng âm của từ. Ví dụ: 日本 (thấp cao thấp) có trọng âm kiểu lên xuống khi là từ đơn chuyển thành kiểu đọc ngang 日本の (thấp cao cao) khi thêm trợ từ の.

2. Từ có n phách thì sẽ có n+1 kiểu trọng âm (quan sát bảng trên)