[Bình sách] Taras Bulba

Để hiểu thêm về Ukraina và xung đột Nga-Ukraina, chúng ta không thể bỏ qua “Taras Bulba”, tác phẩm nổi tiếng của văn hào Gogol.

Nikolai Gogol

Nikolai Gogol là một nhà văn nổi tiếng người Nga, sinh ra tại Ukraina năm 1809. Phần lớn người Nga đều đọc hoặc biết đến tiểu thuyết “Những linh hồn chết”, “Viên thanh tra” và “Taras Bulba” của ông. Ở Việt Nam, tác phẩm của Gogol được biết đến nhiều, nhất là trong thời chiến, là “Taras Bulba”.

Vậy “Taras Bulba” có gì, và tại sao cần đọc để hiểu thêm về cuộc xung đột giữa Nga và Ukraina?

Taras Bulba

“Hãy đợi một ngày kia, các ngươi sẽ biết thế nào là lòng tin của người Nga theo đạo Chính thống. Một thủ lĩnh sẽ nổi dậy trên đất Nga, và không có sức mạnh nào trên thế giới có thể chống lại được cả!”

Nikolai Gogol, “Taras Bulba”

Đó là những lời cuối cùng của nhân vật chính, Taras Bulba, lão tướng Cossack cuối cùng, trước khi ngọn lửa điêu tàn của quý tộc Ba Lan giết chết lão trong hả hê.

Trong truyện, đất Ukraina hiện lên như một miền đất của dân tộc Nga đau khổ, bất hạnh, thương tâm.

Taras Bulba coi miền đất yêu thương ấy của mình là “cái xó xỉnh hoang vu của châu Âu”, không phải lộng lẫy xa hoa, không có những đêm đèn nến sáng lòa.

Khi bị quân Ba Lan xâm lược, người Cossack đem theo trong mình tinh thần yêu nước mãnh liệt và “tử vì đạo”. Họ hi sinh cho Chính thống giáo. Họ coi Ba Lan và tộc Tatar là kẻ thù vì đã thẳng tay đốt trụi nhà thờ, xâm chiếm đất đai và khinh miệt dân Cossack. Dân tộc ấy vùng dậy và bị nhấn chìm dưới vó ngựa Ba Lan trong biển máu, nhưng họ vẫn kiên cường đứng lên bảo vệ đất nước.

Hình tượng Bulba là tổng hòa nét chân thực nhất tồn tại trong con người Cossack.

Lão cuồng sát những kẻ ngoại đạo vì thù xâm lược.

Lão coi rẻ tình yêu vì giữa một xã hội rối ren và loạn lạc, lão chỉ có thể là người cầm kiếm rong ruổi thảo nguyên.

Lão dám cầm súng bắt chết đứa con trai của mình vì nó đã bán rẻ anh em, đồng đội, tổ quốc mà đầu quân cho Ba Lan, chỉ vì nghe theo tình yêu mù quáng.

Lão ngây thơ quay ngựa nhặt ống điếu giữa vòng vây vì không muốn báu vật bị chúng đem ra làm trò chơi.

Lão hiên ngang giữa hàng quân Cossack, mở đường máu chờ ngày báo thù.

Và lão chết, lửa thiêu sống, mắt không rời những đứa con của dân tộc đang đổ máu trên đất người.

Không phải một hình tượng lung linh tráng sĩ toàn mỹ, Bulba đích thực là sản phẩm của thời đại ấy, một kẻ ngoan đạo, một tên sát nhân không biến sắc, một người dám hi sinh thân mình vì Tổ quốc, đúng nghĩa dẫu “gan óc lầy đất cũng không từ”.