Con đường văn chương

Khi chưa có khái niệm gì về “Văn”, nó mường tượng văn học là những quyển sách chất trên tủ nhà nó, quyển nào cũng giống nhau và dày cộp.

Vẫn như bao lứa thanh niên khác, vốn thơ Tố Hữu là thứ nó tiếp cận đầu tiên. “Chú bé loắt choắt, cái xắc xinh xinh …”, ai không biết bài này nhỉ! Cũng có thời gian nó chăm đọc thơ ông lắm.

Lần đầu tiên nó sống cùng văn là khi đọc “Dế Mèn phiêu lưu ký”. Nó đã muốn đổi đời đi chơi như Mèn và có vài đứa bạn thân như Trũi, phiêu bạt xa gia đình.

Lần thứ hai nó ngập trong câu chữ là “Không gia đình”. Cũng có chút muốn khóc nhiều đoạn. Nhưng chỉ dừng lại ở đó thôi.

Lần thứ ba là “Cánh buồm đỏ thắm”. Cho tới giờ nó vẫn không hiểu sao mình lại thích thứ nhẹ nhàng như thế. Một phần khác trong tâm hồn chăng?

Cho tới ngày nó đọc “Giã từ”. Tình yêu tuổi nhỏ, nó cố gắng rất nhiều cũng không hiểu được. Nó cứ nhớ mãi “Thà xa nhau trong chút ánh trăng tàn để phút li biệt còn đượm phấn xanh, chứ không chịu chia phôi giữa bụi bặm ồn ào, làm mất cả thiêng liêng của nỗi luyến tiếc”. Lúc ấy trời đang giao mùa từ thu sang đông. Nó ngồi im lặng, mở cửa sổ, ngắm trời xám dần đi và ngẫm nghĩ. Lần đầu tiên nó biết thế nào là yêu một áng văn. “Từ bấy đến nay, em vào trong thời gian. Con đường mờ mịt không em?”, “ta” và “em”, tự dưng nó yêu luôn cái cách xưng hô ấy. Nó thấy mình vừa già đi lại vừa trẻ con thêm chút.

Nó sống thêm vài thu qua không văn thơ gì, cho đến khi nó nghiện Đường thi. Số bài nó thuộc lên đến mấy chục. Tâm trạng nó uất ức vì Lý Hạ, “quỷ tài quỷ thi”. “Thu phần quỷ xướng Bảo Gia thi, huyết hận thiên niên thổ trung bích”, nó tưởng sắp hóa quỷ đến nơi, nhưng chưa thấy. Nó quên “Giao lại” của Diệu cũng như quên nó từng run rẩy trước “Đây mùa thu tới”. Nó sống trong không khí cổ ưu uất.

Rồi bằng cách nào đó, nó tìm và gặm nhấm văn học hiện thực. Nó đọc Ngô Tất Tố, Nam Cao, Vũ Trọng Phụng, Nguyễn Công Hoan, … Nó tìm ra nét đen tối trong cuộc đời và thôi mơ mộng. Nó thôi kiếm tìm người chung sở thích, chỉ lặng lẽ đọc, lặng lẽ ngẫm, lặng lẽ quên. Không chút ấn tượng. Nó quên mất năm nào nó từng hẹn sẽ yêu người đã viết “Giã từ”. Bỡ ngỡ với chính mình khi trước, nó lại lặng lẽ vùi sâu thêm kí ức. Có lẽ nó không hợp với đời sống văn học hiện thực, nhưng nó phải sống thế, như bao người. Nó không muốn chệch quỹ đạo, cũng không muốn mình khác biệt quá với xung quanh. Nó vẫn lạc trong chính con người mình…

Rồi nó vô tình gặp lại “tình cũ”, mà cũng không hẳn là “cũ”, nó chỉ tạm xa để vẩn vơ theo đuổi một chút gì đó chênh vênh, và ngày tái ngộ thật vui. Không phải khung cửa nhỏ, là không gian rộng lớn, bầu trời xa, xa lắm. Không phải gió thu, là khí lạnh của đông sắp tàn. Không phải ngẩn ngơ, ngây dại, là từng giọt buồn thương rơi xuống tâm hồn cằn cỗi của nó. Nó so với lần đầu, tựa hồ không còn liên can. Nhưng nó vẫn vui vì một lẽ: dẫu có tiều tụy thêm nữa, những “luồng run rẩy” vẫn sẽ đến với nó. Nó được sợ, được đau, được khổ trong những lời thơ Tử. Nó thèm về lại những ngày đầy tự do để yêu thêm thơ Diệu. Rồi bất chợt, nó say trong bao phím sầu cùng Cận. Nhớ Chiêm Thành, nhớ điện ngọc lấp lánh, nhớ một nơi chẳng biết cũng chẳng thân nhờ Chế Lan Viên. Chờ ai nữa? A, “Tống biệt hành”! Này chất Đường thi, này tình li biệt…

Đừng nói nó giả, nó đang mơ những mối tình rất thật đấy thôi! Giờ nó không chờ ai hiểu nó cả, bởi tựu trung chả ai giống nó được. Nó thích thế. Giữa hàng vạn người đang yêu, nó đâu khiến thay đổi suy nghĩ của ai. Nó là nó, dễ khùng, dễ giận, dễ khóc, vì nó dễ yêu. “Yêu” nói ra vừa dễ vừa khó. Nói cho người biết thì được, làm cho người hiểu thì không. Nó chẳng bao giờ được đáp lại chữ “yêu”, đơn giản vì nó còn đa tình lắm. Nếu nó nói nó yêu gió, có ai tin không? Tất nhiên không tin, mà thậm chí còn kêu nó điên. Thế thì làm sao nó dám xin ai nghe nó nữa.

Nó đành tìm xa xôi để nhớ người không hình dung, không đường nét. Cười với ai kia khiến nó lo lắng. Đâu còn hi vọng về chút gì để nhớ, không lưu chút kí ức, không bao nhiêu kỉ niệm, tất cả nhạt nhòa. Nó tìm ra hồn mình lạc giữa không khí lãng mạn đầu XX, chẳng thiết về. Ai níu hồn nó lại sao? Sao tâm hồn người ta cằn cỗi đến đáng thương vậy ư? Đến yêu thương cũng đem nhét thử ví tiền…

Nó nên hận nó khác biệt hay hận người cười nó? Người ta yêu văn chương cũng giả tạo như người ta yêu nhau, nó vì muốn tránh khỏi mà thành lạc loài. Không thiết nữa những thứ tình rẻ mạt ngoài kia, nó ôm mộng điệp cho hồn “ăn mày dĩ vãng”.

Đã xa đâu phải là đã chết?

(Hà Nội, 2015)